Zoeken
Sluiten
Hoe maak je het onderscheid tussen een werknemer en een zelfstandige? Lees hier meer over het verschil tussen beide statuten.
Werknemers en zelfstandigen verrichten allebei arbeid tegen een bepaalde verloning. Een werknemer werkt onder het gezag van een werkgever, terwijl een zelfstandige niet onder gezag werkt.
Om te bepalen of iemand actief is als werknemer of zelfstandige, moet dus nagegaan worden of er een gezagsverhouding aanwezig is.
Wanneer twee partijen willen samenwerken, bepalen ze vrij of de ene al dan niet onder gezag van de andere zal werken. Deze keuze bepaalt hun arbeidsrelatie, die zij dan ook effectief moeten uitoefenen volgens de gekozen kwalificatie.
Of er al dan niet sprake is van een gezagsrelatie, wordt beoordeeld aan de hand van 4 algemene criteria:
Het gaat om de wil van de partijen zoals ze in de overeenkomst is bepaald, op voorwaarde dat die wil overeenstemt met de concrete uitvoering van de arbeidsrelatie.
Een zelfstandige beslist zelf wanneer het werk uitgevoerd wordt. Hij moet niet aanwezig zijn volgens een werktijdregeling die in een onderneming is vastgelegd. Een werknemer echter heeft een verplichte en dwingende werktijdregeling, kan niet vrij zijn verlof- en vakantiedagen bepalen, heeft de verplichting om te “prikken” en moet zijn afwezigheden verantwoorden.
Bij de beoordeling van een arbeidsrelatie moet altijd rekening gehouden worden met de eigen kenmerken van de concrete arbeidsrelatie. Zo kunnen bepaalde beperkingen aan de vrijheid om de werktijd te organiseren het gevolg zijn van commerciële of organisatorische verplichtingen. Denken we bijvoorbeeld aan een handelaar die werkt in een handelsgalerij die enkel open is tijdens bepaalde uren. Dergelijke elementen wijzen op zich daarom niet op de aanwezigheid van gezag.
De precieze omschrijving van de uit te voeren taken, precieze onderrichtingen en beslissingen van een hiërarchische meerdere zijn elementen die wijzen op het bestaan van gezag.
Let wel, dat belet niet dat er ook binnen een zelfstandige samenwerking algemene onderrichtingen, verplichtingen en richtlijnen kunnen zijn, die het gevolg zijn van de aard van de activiteit of die nodig zijn om een bepaald resultaat te realiseren. Dergelijke elementen wijzen op zich nog niet op de aanwezigheid van gezag.
De hiërarchische controle en de mogelijkheid tot interne sancties wijzen op gezag. Dit kan bijvoorbeeld gaan over sancties die opgenomen zijn in de overeenkomst of negatieve gevolgen wanneer de instructies niet worden nagekomen, …
Deze controle moet niet effectief uitgeoefend worden. Het volstaat dat die mogelijkheid er is. Een controle op basis van deontologische regels, bijvoorbeeld de deontologische controle van de Orde van Advocaten, verhindert niet dat het gaat om een zelfstandige.
En ook niet elke instructie en controle wijst op gezag. Ook binnen een zelfstandig samenwerkingsverband moeten praktische afspraken gemaakt worden in verband met de organisatie, de aard en de omvang van het uit te voeren werk.
Aan de hand van het geheel van deze criteria wordt de concrete arbeidsrelatie beoordeeld. Eén element is onvoldoende om de arbeidsrelatie te beoordelen. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk dat een zelfstandige over een grote mate van vrijheid beschikt in de organisatie en praktische uitvoering van het werk, maar toch zijn tijdsgebruik moet verantwoorden aan zijn opdrachtgever. Dit laatste element alleen belet niet dat we wel degelijk met een zelfstandige te maken hebben. Maar als uit de concrete uitoefening van de arbeidsrelatie blijkt dat deze niet overeenkomt met de gekozen kwalificatie (werknemer of zelfstandige), dan wordt de arbeidsrelatie geherkwalificeerd.
Verplichtingen, die inherent zijn aan de uitoefening van een beroep en die door of krachtens een wet zijn vastgelegd, spelen niet mee om de aard van de arbeidsrelatie te beoordelen.
Ook de volgende elementen, die louter vormelijk zijn, zeggen niets over de wijze waarop de arbeidsrelatie in werkelijkheid wordt uitgeoefend:
In een aantal sectoren geldt er een vermoeden dat men werkt als werknemer of zelfstandige, naargelang een aantal specifieke criteria vervuld zijn. Maar dat vermoeden (werknemer of zelfstandige), kan nog gewijzigd worden aan de hand van de 4 algemene criteria.
Er geldt een vermoeden in de volgende sectoren:
Werk je in één van deze sectoren? Vraag dan de specifieke informatie voor die sector. Wij helpen je graag verder.
Als je twijfelt aan de juiste kwalificatie van je arbeidsrelatie (werknemer of zelfstandige), dan kan je een advies vragen aan de Administratieve Commissie ter regeling van de Arbeidsrelatie of de CAR. Deze commissie beoordeelt of iemand werknemer of zelfstandige is en geeft daarover een advies of neemt een bindende beslissing.
Deze commissie is een administratief orgaan, dat bestaat uit vertegenwoordigers van de RSZ (werknemers) en RSVZ (zelfstandigen), de FOD Sociale Zekerheid en de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. De Commissie wordt voorgezeten door een magistraat, maar is geen rechtbank.
Je kan enkel een aanvraag indienen in één van de volgende situaties:
Voor aanvragen tot beslissing moet de arbeidsrelatie nog steeds bestaan op het moment dat de aanvraag door de Administratieve Commissie wordt onderzocht.
De Administratieve Commissie kan geen advies geven en geen beslissing nemen:
Je kan een aanvraag indienen door een standaardformulier in te vullen en over te maken aan de Commissie.
De aanvraag kan zowel ingediend worden door één van de betrokken partijen of door beide partijen samen. De partijen kunnen zich laten vertegenwoordigen door een advocaat of door elke andere persoon naar keuze met een schriftelijk mandaat.
Er zijn 2 procedures mogelijk.
Deze leidt tot een niet bindend advies. Als de Commissie adviseert om de kwalificatie te wijzigen, dan moet de aanvrager zelf de nodige stappen zetten om dat uit te voeren. Als er slechts 1 aanvrager is, dan moet de aanvrager de andere partij daarvan verwittigen. Die andere partij kan dan, al dan niet samen met de aanvrager, een bindende beslissing van de Commissie vragen.
• De beslissingsprocedure
Deze leidt tot een bindende beslissing. De socialezekerheidsinstellingen worden van de beslissing op de hoogte gebracht. Als er slechts 1 aanvrager is, dan wordt de andere partij uitgenodigd om tussen te komen in de zaak.
Er is geen bindende beslissing meer vanaf de dag waarop de voorwaarden, waaronder de arbeidsrelatie wordt uitgevoerd en waarop de beslissing werd gegrond, gewijzigd worden. Als blijkt dat de partijen onvolledige of onjuiste elementen doorgegeven hebben aan de Commissie, wordt de beslissing geacht nooit te hebben bestaan.
De beslissing om de kwalificatie (werknemer of zelfstandige) te wijzigen, geldt enkel voor de toekomst. Elk van de partijen kan bij de arbeidsrechtbank beroep aantekenen tegen de beslissing, binnen een termijn van 1 maand na de kennisgeving.
Meer informatie kan je terugvinden op de site van de Administratieve Commissie ter regeling van de Arbeidsrelatie.
De kwalificatie heeft gevolgen op het vlak van de overeenkomst en de sociale zekerheid.
Overeenkomst
Werknemers sluiten een arbeidsovereenkomst af met hun werkgever. Die arbeidsovereenkomst wordt beheerst door het arbeidsrecht. Zelfstandigen hebben een aannemingsovereenkomst met de opdrachtgever. Voor een zelfstandige is het arbeidsrecht niet van toepassing.
Voor de volgende beroepen is er een wettelijk vermoeden (al dan niet weerlegbaar) van arbeidsovereenkomst.
Meer uitleg hierover kan je terugvinden op de site van de RSZ.
Sociale zekerheid
Werknemers behoren tot het socialezekerheidsstelsel voor werknemers . De werkgever moet zich aansluiten bij de RSZ en aangifte doen van de arbeidsprestaties en lonen. Meer info hierover vind je hier.
Op zelfstandigen is het sociaal statuut van de zelfstandigen van toepassing. Zij moeten aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds, zoals Acerta.
Het stelsel voor werknemers is ook van toepassing op sommige personen die arbeid verrichten in gelijkaardige voorwaarden als die van een arbeidsovereenkomst. Het is in dat geval niet nodig dat er een band van ondergeschiktheid aangetoond wordt :
Je kan op onderstaande websites terecht voor meer informatie:
Alle starters zitten met vragen. Dat is normaal. Een duidelijk antwoord is wat jij nu wil. Ook dat is normaal.
Bekijk alle startersvragen Bekijk alle startersvragen voor dit topic